Contents -BIBLIOGRAPHIC RECORD

Heathcote William Garrod, comp. (1878–1960). The Oxford Book of Latin Verse. 1912.

Marcus Manilius fl. A.D. 10

Comets

SIVE igitur ratio praebentis semina terrae

in uolucris ignis potuit generare cometas;

siue illas natura facis ut cuncta creauit

sidera per tenuis caelo lucentia flammas,

sed trahit ad semet rapido Titanius aestu

inuoluitque suo flammantis igne cometas,

ac modo dimittit (sicut Cyllenius orbis

et Venus, accenso cum ducit uespere noctem

sera nitens, falluntque oculos rursusque reuisunt);

seu deus instantis fati miseratus in orbem

signa per affectus caelique incendia mittit;

futtilibus non umquam excanduit ignibus aether:

squalidaque elusi deplorant arua coloni,

et sterilis inter sulcos defessus arator

ad iuga maerentis cogit frustrata iuuencos,

aut grauibus morbis et lenta corpora tabe

corripit exustis letalis flamma medullis

labentisque rapit populos, totasque per urbis

publica succensis peraguntur iusta sepulcris:

qualis Erechtheos pestis populata colonos

extulit antiquas per funera pacis Athenas,

alter in alterius labens cum fata ruebant.

nec locus artis erat medicae nec uota ualebant;

cesserat officium morbis, et funera deerant

mortibus et lacrimae; lassus defecerat ignis,

et coaceruatis ardebant corpora membris,

ac tanto quondam populo uix contigit heres.

talia significant lucentes saepe cometae:

funera cum facibus ueniunt terrisque minantur

ardentis sine fine rogos, cum mundus et ipsa

aegrotet natura nouum sortita sepulcrum.

quin et bella canunt ignes subitosque tumultus

et clandestinis surgentia fraudibus arma;

externas modo per gentis, ut foedere rupto

cum fera ductorem rapuit Germania Varum

infecitque trium legionum sanguine campos,

arserunt toto passim minitantia mundo

lumina, et ipsa tulit bellum natura per ignis

opposuitque suas uiris finemque minata est.

ne mirere grauis rerumque hominumque ruinas,

saepe domi culpa est, nescimus credere caelo.

ciuilis etiam motus cognataque bella

significant. nec plura alias incendia mundus

sustinuit, quam cum ducibus iurata cruentis

arma Philippeos implerunt agmine campos,

uixque etiam sicca miles Romanus harena

ossa uirum lacerosque prius superastitit artus,

imperiumque suis conflixit uiribus ipsum,

perque patris pater Augustus uestigia uicit.

necdum finis erat: restabant Actia bella

dotali commissa acie, repetitaque rerum

alea, et in ponto quaesitus rector Olympi,

femineum sortita iugum cum Roma pependit,

atque ipsa Isiaco certarunt fulmina sistro.

restabant profugo seruilia milite bella,

cum patrios armis imitatus filius hostis

aequora Pompeius cepit defensa parenti.

sed satis hoc fatis fuerit. iam bella quiescant,

atque adamanteis Discordia uincta catenis

aeternos habeat frenos in carcere clausa.

sit pater inuictus patriae, sit Roma sub illo:

cumque deum caelo dederit, non quaerat in orbe.